آتش‌سوزی یک خطر همیشگی برای مشاغل و صاحبان املاک است. اگرچه ممکن است هرگز در محل کار با موقعیت آتشین روبرو نشوید، اما همچنان باید از اقدامات احتیاطی که فرد در هنگام آتش‌سوزی باید انجام دهد و همچنین نحوه استفاده از ابزارها و تجهیزات ایمنی در برابر آتش آشنا شوید. در حالی که کپسول های آتش‌نشانی ساده ترین وسایل برای استفاده در موارد اضطراری آتش هستند، در بسیاری از ساختمان ها استفاده از شیلنگ آتش‌نشانی رایج است.
شیلنگ آتش‌نشانی یک شیلنگ با فشار بسیار بالا است که برای انتقال آب به سمت آتش استفاده می شود. شیلنگ آتش‌نشانی را می توان به یک ماشین آتش‌نشانی یا یک شیر آتش‌نشانی متصل کرد و فشار بین 800 تا 2000 کیلو پاسکال را برای آن تنظیم کرد. خشک شدن شیلنگ های آتش‌نشانی پس از استفاده بسیار مهم است زیرا آبی که در یک شیلنگ باقی مانده می تواند باعث خراب شدن شود. در نتیجه، خانه های آتش‌نشانی دارای سازه های بزرگی هستند که برای خشک کردن شیلنگ ها طراحی شده اند. برای انتخاب یک شیلنگ آتش‌نشانی باید سعی شود تا بهترین کیفیت و با حداکثر کارایی انتخاب شود، در صورتیکه جنس شیلنگ مناسب نباشد و یا شیلنگ آتش‌نشانی معیوب باشد، این امکان وجود دارد که در هنگام اطفاء حریق، شیلنگ ترکیده و عملیات خاموش سازی آتش را با مشکل مواجه کند و خسارات جانی و مالی نیز در پی داشته باشد.
پیشینه شیلنگ آتش‌نشانی
شیلنگ آتش‌نشانی به شیلنگ‌های مخصوصی گفته می‌شود که به شکل اختصاصی به منظور اطفاء حریق طراحی شده است. این شیلنگ‌ها به طور معمول از یک لایه خارجی از الیاف در هم تنیده و یک لایه درونی از جنس پلاستیک با قابلیت کشسانی زیاد ساخته می‌شود. این شیلنگ‌ها معمولا به طول ۵۰ فوت (۱۵. ۵ متر) ساخته می شوند. در دو انتهای شیلنگ آتش‌نشانی بخش‌های فلزی‌ای وجود دارد که قابلیت اتصال این شیلنگ‌ها به خروجی‌های فشار قوی آب را فراهم می‌کند.
بر خلاف انواع دیگر شیلنگ، شیلنگ آتش‌نشانی به گونه‌ای طراحی می‌شود که بتوان از آن به صورت پهن شده نگهداری کرد و این امر به صرفه‌جویی در فضای اشغال شده توسط شیلنگ کمک بسیار زیادی می‌کند. این مسئله در مورد ماشین‌های آتش‌نشانی یک امر بسیار ضروری است. برای درک بهتر این مسئله بد نیست بدانید که یک ماشین آتش‌نشانی قابلیت حمل ۳۶۶ متر شیلنگ آتش‌نشانی به قطر ۶۴ میلیمتر را، در فضایی تنها به اندازه یک تخت دو نفره دارد.
اولین شیلنگ آتش‌نشانی
اولین مورد استفاده از Fire Hose به یونان باستان برمی‌گردد. در یونان باستان از روده گاو به عنوان شیلنگ استفاده می‌شد. برای استفاده بهینه از روده گاو به منظور خاموش کردن آتش، یک سر روده را به یک مخزن آب با دیواره‌های ارتجاعی متصل می‌کردند و سر دیگر آن را به سمت آتش‌نشانه می‌گرفتند. با فشار دادن مخزن آب، آب با فشار به سمت آتش پرتاب می‌شد.
اختراع شیلنگ آتش‌نشانی مدرن به سال ۱۶۷۲ و کشور هلند بازمی‌گردد. در این سال شخصی به نام نیکولاس یان وندر هیدن که در شهر آمستردام زندگی می‌کرد، اولین شیلنگ آتش‌نشانی مدرن را اختراع کرد. این شیلنگ آتش‌نشانی از چرم دوخته شده ساخته شده بود. مشکل این شیلنگ‌ها نشتی آنها و پاره شدن دوخت‌ها تحت فشار زیاد آب بود. برای غلبه بر این مشکل تعدادی از آتش‌نشانان شهر فیلادلفیا راه حلی ارائه دادند که به واسطه آن در هر متر از شیلنگ از تعدادی حلقه فلزی استفاده می‌شد که مانع از نشتی آب می‌شد.
در ساخت شیلنگ‌های آتش‌نشانی امروزی از الیاف مصنوعی و طبیعی به همراه ترکیبات الاستومر استفاده می‌شود. استفاده از این مواد در ساخت شیلنگ آتش‌نشانی مانع پوسیدگی در مجاورت نور خورشید و مواد شیمیایی می‌شود. در ضمن، این شیلنگ‌ها از مدل‌های قدیمی بسیار سبک‌تر هستند و این مانع خستگی آتش‌نشانان می‌شود.
انواع و سایزهای مختلف شیلنگ آتش‌نشانی
انواع گوناگونی از شیلنگ‌های آتش‌نشانی وجود دارد که دارای مکانیزم‌های عمل متفاوتی هستند. انواع مختلف شیلنگ آتش‌نشانی عبارتند از، شیلنگ تهاجمی، شیلنگ تامین کننده، شیلنگ تقویت فشار، شیلنگ جنگل بانی و شیلنگ فشار قوی. به شیلنگ‌هایی که تحت فشار مثبت عمل می‌کنند، شیلنگ تخلیه شونده، و به شیلنگ‌هایی که تحت فشار منفی عمل می‌کنند، شیلنگ‌های مکنده گفته می‌شود.
شیلنگ تهاجمی
به شیلنگ‌هایی گفته می شود که با الیاف پوشیده شده‌اند و بسیار انعطاف‌پذیر هستند. از این شیلنگ‌ها به منظور انتقال آب از تانکر ماشین آتش‌نشانی به محل حادثه استفاده می‌شود. طول معمول این شیلنگ‌ها ۱۵. ۵ متر است و طوری طراحی شده‌اند که تحمل فشار تا ۲۷۶۰ کیلوپاسکال را دارند.
شیلنگ تامین کننده و شیلنگ تقویت فشار
شیلنگ‌هایی انعطاف‌پذیر با قطر زیاد هستند که به وسیله الیاف پوشیده شده‌اند. از این شیلنگ‌ها برای انتقال آب از منبع آب که در مسافتی نسبتاً طولانی قرار گرفته، به تانکر آب، و یا تقویت فشار آب از یک تانکر به یک تانکر دیگر در مسافت طولانی استفاده می‌شود. قطر داخلی این شیلنگ‌ها بین ۸۹ تا ۱۲۷ میلیمتر است و قابلیت تحمل فشار تا ۲۰۷۰ کیلوپاسکال را دارد. طول استاندارد این شیلنگ‌ها حدوداً ۳۱ متر است.
شیلنگ جنگل‌بانی
شیلنگ آتش‌نشانی جنگل‌بانی، شیلنگ‌های انعطاف‌پذیری هستند که با الیاف پوشیده شده‌اند و از آنها برای خاموش کردن آتش‌سوزی جنگل، چمن، و درخت‌ها استفاده می‌شود. این نوع از شیلنگ آتش‌نشانی بسیار سبک وزن است و قدرت مانور شیلنگ در زمین‌های پرمانع را افزایش می‌دهد. قطر داخلی این شیلنگ‌ها بین ۲۵ تا ۳۸ میلیمتر است و قابلیت تحمل فشار تا ۳۱۰۵ کیلوپاسکال را دارند. این شیلنگ‌ها به طور معمول حدوداً ۳۱ متر طول دارند.
شیلنگ فشارقوی
به شیلنگ‌هایی گفته می‌شود که دارای بدنه قطوری هستند و از آنها برای مهار کردن آتش‌های کوچک استفاده می‌شود. این شیلنگ‌ها به واسطه بدنه قطوری که دارند حتی وقتی که تحت فشار نیستند حالت خود را حفظ می‌کنند و بر خلاف شیلنگ‌های آتش‌نشانی دیگر به حالت پهن در نمی‌آیند. قطر درونی این شیلنگ‌ها چیزی حدود ۱۹ تا ۲۵ میلیمتر است و فشار تا ۵۵۲۰ کیلوپاسکال را تحمل می‌کند. طول این شیلنگ‌ها معمولا نزدیک به ۳۱ متر است.
مواد سازنده شیلنگ آتش‌نشانی
در گذشته، نخ متدوال‌ترین ماده‌ای بود که از آن در ساخت شیلنگ آتش‌نشانی استفاده می‌شد، اما در شیلنگ‌های آتش‌نشانی مدرن بیشتر از الیاف پلی استر و نایلون استفاده می‌شود. الیاف مصنوعی دارای مقاومت بیشتری هستند و عمر مفید شیلنگ آت نشانی را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهند.
لایه بیرونی و درونی شیلنگ از پلاستیک و مواد صنعتی تشکیل شده است. متداول‌ترین ترکیباتی که از آنها در ساخت شیلنگ آتش‌نشانی استفاده می‌شود، می‌توان استایرین، پروپیل اتیلن، کلروپرن، پلی‌یورتان و نیتریل بوتادین را نام برد. این ترکیبات د رمقابل مواد شیمیایی، حرارت، اوزون، اشعه فرابنفش، پوسیدگی، قارچ، و عوامل محیطی دیگر مقاوم هستند. هر کدام از این ترکیبات دارای قابلیت‌های متنوعی هستند که از آنها در شرایط مختلف استفاده می‌شود.
شیلنگ‌های مکنده از چند لایه پلاستیکی و الیاف در هم تنیده ساخته شده‌اند و دور حلقه‌ای از سیم پیچ فلزی قرار گرفته‌اند. در این شیلنگ‌ها یک لایه پلی وینیل کلرید روی یک لایه پلاستیکی از همین جنس قرار گرفته است. اتصالات شیلنگ‌ها معمولا از برنج ساخته می‌شود. با این وجود، استفاده از آلومینیوم سخت شده به خاطر وزن کم آن نیز بسیار رایج است.
بررسی و انتخاب شیلنگ آتش‌نشانی
در هنگام انتخاب شیلنگ آتش‌نشانی بایستی به مواردی از قبیل طول شیلنگ آتش‌نشانی، جنس شیلنگ و فشاری که شیلنگ آتش‌نشانی می تواند تحمل کند، دقت شود. یک حلقه شیلنگ آتش‌نشانی از یک شیلنگ جمع کننده تشکیل شده است که قادر به تأمین مداوم آب قابل کنترل می باشد.
شیلنگ های آتش‌نشانی که ظرفیت بیشتری دارند در دمای پایین، آب بیشتری را حمل می کنند. اگر شیلنگ قطر کمتری داشته باشد، به فشار بیشتری احتیاج دارد. مهمترین عامل در تعیین کارایی شیلنگ آتش‌نشانی، قطر شیلنگ است.
قرقره شیلنگ آتش‌نشانی اولین بخش تهاجمی از تجهیزات اطفا حریق است. این روش به گونه ای طراحی شده است که به عنوان یک روش پاسخ سریع توسط هر فرد برای مقابله با آتش‌سوزی در مراحل اولیه استفاده می‌شود. حلقه های شیلنگ برای آتش‌سوزی کلاس A مناسب است: کاغذ، منسوجات، چوب، بیشتر پلاستیک ها و لاستیک.
دقت کنید که از شیلنگ آتش‌نشانی در آتش‌سوزی های الکتریکی استفاده نکنید، به یاد داشته باشید آب، الکتریسیته را هدایت می کند، بنابراین استفاده از حلقه شیلنگ آتش‌نشانی در این مواقع می تواند منجر به برق گرفتگی شود!
استفاده از حلقه های شیلنگ آتش‌نشانی آسان است و تقریباً به طور نامحدودی آب را تأمین می کنند، زیرا به منبع تغذیه شبکه متصل هستند و باید حدوداً 35 متر طول داشته باشند. قبل از کار با شیلنگ آتش‌نشانی، باید کاملاً کشیده شود. یک حلقه شیلنگ آتش‌نشانی طوری طراحی شده است که حداقل 20 لیتر آب در دقیقه، به روشی قابل کنترل، تا حداکثر طول 36 متر از حلقه ثابت، فراهم کند.
حلقه های شیلنگ آتش‌نشانی از طول لوله های غیر انقباض تشکیل شده اند. آنها به طور دائمی به یک منبع تغذیه متصل می شوند و از یک سوپاپ روشن/خاموش اصلی، یک راهنمای شیلنگ و یک شیلنگ با یک نازل تشکیل شده اند. نازل متصل به انتهای شیلنگ، اپراتور را قادر می سازد جهت و جریان آب به سمت آتش را کنترل کند. شیلنگ آتش‌نشانی برای ساختمان‌های مسکونی و همچنین ماشین‌های آتش‌نشانی به صورت جداگانه قابل عرضه می باشد.
دو نوع حلقه شیلنگ آتش‌نشانی وجود دارد:
حلقه شیلنگ آتش‌نشانی دیواری ثابت
این نوع حلقه های شیلنگ به طور دائمی بر روی یک دیوار یا در جعبه آتش‌نشانی نصب می شوند و به منبع اصلی تأسیس آب ساختمان متصل می شوند. آنها در مکان هایی نصب می شوند که به راحتی قابل دسترسی هستند و برای خاموش یا مهار آتش‌سوزی های کوچک استفاده می شوند. باید فضای دیواری کافی در اطراف این حلقه ها وجود داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که در هنگام استفاده از آنها هیچ مانعی وجود ندارد.
حلقه شیلنگ آتش‌نشانی بازویی
برخلاف شیلنگ دیواری ثابت، حلقه شیلنگ بازویی به صورت چرخشی بر روی لولای بزرگ نصب می شود. فایده حلقه بازویی این است که هنگام استفاده می توان با استفاده از لولا آن را به سمت بیرون چرخاند. این کار قابلیت انعطاف پذیری بیشتری را برای کاربران فراهم می کند، خصوصاً اگر برای خاموش یا مهار آتش به حرکات ناگهانی یا حرکت تند و سریع احتیاج دارید. از حلقه های شیلنگ اطفا حریق نباید با هدف تمیز کردن استفاده کرد، در صورت مشاهده این عمل می تواند منجر به جریمه برای شما شود. تمام حلقه های شیلنگ مطابق با استانداردها نیاز به بازرسی و آزمایش هر 6 ماه یکبار دارند. این آزمایش برای اطمینان از عملکرد حلقه شیلنگ در شرایط اضطراری است.
انواع شیلنگ های آتش‌نشانی براساس جنسیت:
- شیلنگ آتش‌نشانی لاستیکی
- شیلنگ آتش‌نشانی نواری یا پارچه ای
- شیلنگ آتش‌نشانی خرطومی
- شیلنگ آتش‌نشانی برزنتی
شیلنگ آتش‌نشانی لاستیکی
همانطور که از اسمش مشخص است، جنس این نوع شیلنگ از لاستیک می باشد و برای مواردی استفاده می‌شود که آتش‌سوزی در مراحل اولیه خود است و استفاده از آن نیازی به آموزش ندارد و معمولا در قرقره‌های آتش‌سوزی قرار دارد. شکل ظاهری این شیلنگ در حالت بدون آب و در شرایط آب گیری، مشابه یکدیگر است.
شیلنگ آتش‌نشانی نواری یا پارچه‌ای
این شیلنگ در حالت بدون آب به شکل نواری تخت است، برای استفاده از این نوع شیلنگ ابتدا بایستی آن را به طور کامل روی زمین پهن کرده و پس از آن شیر آب را باز کنید تا پر از آب شود. برای استفاده از این شیلنگ افراد باید آموزش ببینند و لازم به ذکر است که این شیلنگ به صورت های گوناگون جمع می شود.
شیلنگ آتش‌نشانی خرطومی
برای گرفتن آب روی منابع روباز استفاده می شود.
شیلنگ آتش‌نشانی برزنتی
شیلنگ برزنتی شامل یک لایه خارجی و یک لایه داخلی بوده که لایه خارجی از جنس پلی استر و بافت مدور است و لایه داخلی از جنس لاستیک است و دارای ویژگی‌هایی از قبیل انعطاف پذیری بالا، دوام بالا در مقابل عوامل خارجی مانند گرما و حرارت و مواد شیمیایی، سازگار با انواع آب و هوا با کارکرد طولانی و ضدسایش می‌باشد.
طراحی شیلنگ آتش‌نشانی
شیلنگ آتش‌نشانی دارای یک یا چند لایه از الیاف در هم تنیده است که به عنوان ماده تقویت کننده از آنها استفاده می‌شود. از شیلنگ‌های تک لایه برای مواقعی که وزن کم و قدرت مانور بالا لازم است استفاده می‌شود. به عنوان مثال، شیلنگ جنگل‌بانی جزء شیلنگ‌های تک لایه به شمار می‌آید. شیلنگ‌های صنعتی هم به خاطر استفاده غیر مداوم از آنها، از بین شیلنگ‌های تک لایه انتخاب می‌شوند. شیلنگ‌هایی که دارای دو لایه هستند را با همین نام می‌شناسند.
از شیلنگ دولایه در مواقعی استفاده می‌شود که وزن چندان اهمیتی ندارد و به صورت مداوم از شیلنگ استفاده می‌شود. شیلنگ‌های آتش‌نشانی شهری، متداول‌ترین شیلنگ‌های آتش‌نشانی دولایه هستند. شیلنگ‌های لایه‌ای دارای یک بدنه پلاستیکی در درون خود هستند و مانع از نشتی آب به خارج از شیلنگ می‌شوند. در شیلنگ‌های جنگل‌بانی از پلاستیکی استفاده می‌شود که تا حدودی اجازه می‌دهد آب به بدنه خرجی شیلنگ برسد. به این ترتیب بدنه شیلنگ مرطوب نگه داشته می‌شود که مانع از سوختن شیلنگ می‌شود.
کنترل کیفیت شیلنگ آتش‌نشانی
شیلنگ‌های آتش‌نشانی در هر مرحله از روند تولید مورد آزمایش‌های متعددی قرار می‌گیرند. بعضی از این آزمایشات به صورت نظری و فقط با بازدید از شیلنگ‌ها انجام می‌شود. بقیه این بازرسی‌ها شامل، مقاومت در برابر اوزون، تست چسبندگی، ارتباط بین لایه بیرونی و درونی، تست پیچ خوردن شیلنگ تحت فشار، بازدید ابعاد و چند تست دیگر می‌شود. شیلنگی که در تمامی این بازرسی‌ها قبول شود، این اجازه را پیدا می‌کند که وارد بازار شود.
در بیست سال گذشته تمام تلاش متخصصان بر آن بوده که شیلنگ‌هایی مقاوم‌تر، سبک‌تر و کم هزینه‌تر تولید کنند. در آینده نیز این انتظار می‌رود که با پیشرفت فناوری و روش‌های تولید، شاهد پیشرفت در تولید شیلنگ‌های آتش‌نشانی کارآمدتر و کم‌هزینه‌تر باشیم.